مالی - اقتصادی- مدیریتی - کارآفرینی
گزارش ها، تحلیل ها و مصاحبه های من در حوزه مالی و اقتصاد (اسلامی)، مدیریت و کار آفرینی
مالی - اقتصادی- مدیریتی - کارآفرینی
گزارش ها، تحلیل ها و مصاحبه های من در حوزه مالی و اقتصاد (اسلامی)، مدیریت و کار آفرینی
کاربرد اوراق خزانه اجاره و سلم در کاهش کسری بودجه دولت
دولت‌ها برای نیازهای کوتاه‌مدت سرمایه‌ای خود به انتشار اوراق خزانه (T-Bill) می‌پردازند که دارای سررسید کوتاه‌مدت سه‌هفته‌ای، یک ماهه، سه ماهه ، شش ماهه و یا یکساله می‌باشند. اگر چه این اوراق بدون کوپن بوده اما به لحاظ اینکه در یک فرایند مزایده رقابتی سرمایه‌گذاران آنها را به کمتر از قیمت اسمی می‌خرند و در سررسید دولت قیمت اسمی اوراق را پرداخت می‌کند، ماهیت ربوی پیدا کرده و در بازارهای مالی اسلامی کاربردی ندارند.
در مواجهه با بدهی‌های معوق انباشته شده بخش خصوصی، اخیراً دولت از طریق اوراق خزانه مبتنی بر خرید دین به عنوان یک راهکار، اقدام به تسویه حساب و ساختارچینی مجدد بدهی‌های خود نموده است. اگرچه با این کار طلبکاران به منابع مالی دست پیدا می‌کنند و می‌توانند بخشی از نیازهای نقدینگی و توسعه سرمایه‌گذاری خود را تامین کنند، اما کماکان دولت امکان هزینه این وجوه را ندارد. مسلما فشار بدهی‌ها از یک طرف و کاهش درآمدهای نفتی از طرف دیگر دست دولت را در هزینه‌ها بسته‌تر کرده که به رکود موجود دامن زده و آنرا تشدید می‌کند.
اقتصاد ایران با همه برنامه‌‌‌های اعلام شده و تغییرات قانونی و ابلاغ‌ها برای خصوصی‌سازی و آزادسازی، کماکان اقتصاد دستوری و دولتی می‌باشد. در چنین شرایطی حجم قابل توجهی از دارایی‌ها و فعالیت‌های اقتصادی یا دولتی و یا متصل و متکی به دولت می‌باشد.
با توجه به موارد فوق، دولت می‌تواند بخشی از هزینه‌های جاری خود را از طریق اوراق کوتاه مدت 6 ماهه تا یکساله اجاره و یا سلم تامین مالی نماید. چرا سرررسید کوتاه مدت باشد؟ به جهت اینکه انضباط مالی دولت افزایش پیدا کرده و هزینه کردن وجوه جمع شده حساب شده‌تر باشد.
اوراق خزانه اجاره
در این اوراق، دولت با قرار دادن ساختمانها و یا پروژه‌های در حال عملیات خود به عنوان دارایی‌های پایه، آنها را به سرمایه‌گذاران فروخته و بلافاصله طی عقدی جداگانه این املاک را از آنها اجاره می‌نماید.
فرایند کار به این صورت است که بانک مرکزی هر ماه از طرف دولت موضوع و موارد سرمایه‌گذاری را اعلام عمومی کرده و از سرمایه‌گذاران موسسه‌ای برای شرکت در مزایده دعوت می‌نماید. بانک مرکزی در پایان، سرمایه‌گذاران نهایی که بالاترین مبلغ را برای این اوراق می‌پردازند انتخاب می کند. البته تمایل سرمایه گذاران به تخفیف و پرداخت هر چه کمتر وجوه و دریافت اجاره بیشتر می باشد. در پایان بانک مرکزی اسامی نهایی سرمایه گذاران منتخب، میزان سهم هر کدام، تاریخ پذیره‌نویسی، سررسید، سود (اجاره) انتظاری و سایر اطلاعات مربوطه را اعلام رسمی می‌کند.
سررسید این اوراق می‌تواند 6 ماهه تا یکساله باشد و اجاره به صورت یکجا همراه با اصل سرمایه در سررسید پرداخت می‌گردد. پس از سرسید دولت با پرداخت مبلغ اسمی اوراق مالکیت ساختمانها و پروژه‌ها را پس می‌گیرد.
علاوه بر آن، در شرایط کنونی که امید به رونق اقتصاد ایران پس از اجرای توافق هسته‌ای افزایش یافته، می‌توان انتظار داشت قیمت ساختمانها و املاک (دارایی‌های پایه) رشد کند. دولت می‌تواند برای تشویق سرمایه‌گذاران شرایط جذابی را تعریف نماید به این صورت که اصل سرمایه در هر شرایطی استرداد گشته و در صورت افزایش ارزش دارایی‌های پایه، ارزش افزوده (Capital Gain) را با آنها به نسبتی مثلا 50-50 تقسیم نماید.
اوراق خزانه سلم
در یک سازوکار مزایده، بانک مرکزی از طرف دولت به صورت ماهیانه به انتشار اوراق سلم با سررسید 6 ماهه و یا یکساله می‌پردازد. این عقد می‌تواند بر روی تحویل خودرو، نفت، گاز، محصولات معدنی و غیره انجام پذیرد. در این فرایند خریدارانی که حاضر به پرداخت بالاترین قیمت (علیرغم تلاش برای اخذ تخفیف بیشتر) باشند، توسط بانک مرکزی انتخاب شده و اسامی آنها، میزان سهم هر کدام، تاریخ پذیره‌نویسی، سررسید، سود (اجاره) انتظاری و سایر اطلاعات مربوطه را اعلام رسمی می‌کند.
دولت در زمان سررسید اصل و سود اوراق خزانه سلم را که معادل قیمت اسمی اوراق است به صورت یکجا به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌نماید.
همچنین در صورت فراهم بودن شرایط قانونی و مقرراتی از سوی نهادهای ناظر و متولی و حمایت‌ها و مشوق‌ها، این اوراق می‌تواند توسط شرکت‌ها و موسسات تولیدی صنعتی نیز برای تامین نقدینگی در بازار سرمایه مورد استفاده قرار گیرد.
محاسبه قیمت و سود اوراق خزانه
امیرعباس زینت بخش